Όλοι γνωρίζουμε ότι υπάρχει επιδημία παχυσαρκίας: Δεν μπορείς να διαβάσεις εφημερίδα ή να ανοίξεις την τηλεόραση χωρίς να πέσεις σε κάποια στατιστική, όπου τα 2/3 από εμάς είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, καθώς και στα τεράστια ποσά από τον προϋπολογισμό του Εθνικού Συστήματος Υγείας δαπανώνται για τη θεραπεία ασθενειών που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Αλλά από πού αρχίζουν όλα και πώς συνέβησαν; Δεν ακούμε συχνά για αυτό. Μια φορά κι έναν καιρό πριν από 40 χρόνια η συντριπτική πλειονότητα από εμάς ήταν αδύνατοι. Όταν ήμουν στο γυμνάσιο, τη δεκαετία του εβδομήντα, υπήρχε μόνο ένα χοντρό αγόρι από τα 30 στην τάξη μου.
Στη συνέχεια, το 1974, όλα αυτά άρχισαν να αλλάζουν, καθώς συνέβησαν δύο πολύ σημαντικά πράγματα: Οι Συντηρητικοί έχασαν τον δεύτερο γύρο των γενικών εκλογών, πράγμα που σήμαινε ότι η Θάτσερ αναλάμβανε την ηγεσία τους, ενώ τον Οκτώβριο τα McDonald’s άνοιξαν το πρώτο υποκατάστημά τους στο Ηνωμένο Βασίλειο, στο Γούλγουιτς, στα νότια του Λονδίνου.
Αυτά τα δύο φαινομενικά άσχετα γεγονότα θα έχουν τεράστιο αντίκτυπο στις διατροφικές συνήθειες της χώρας. Μέχρι τη στιγμή που η Θάτσερ έγινε πρωθυπουργός το 1979, τα McDonald’s εξαπλώνονταν. Το πρώτο και τελευταίο μου γεύμα McDonald’s το πήρα από ένα υποκατάστημα κοντά στον σταθμό Βικτόρια, λίγο πριν γίνω χορτοφάγος (η γεύση του ήταν απαίσια!).
Το 1982 τα McDonald’s μετέφεραν την έδρα τους στο Ηνωμένο Βασίλειο και συγκεκριμένα στο Φίντσλεϊ, την εκλογική περιφέρεια της Θάτσερ, η οποία την επόμενη χρονιά τους έκανε τα εγκαίνια. Οι δυο τους μοιράζονταν το ίδιο κερδοσκοπικό ήθος. Ήταν η εποχή που οι Συντηρητικοί εργάζονταν για «λιγότερο κράτος», το οποίο σήμαινε ευκαιρίες για τις εταιρείες fast food που άνοιγαν υποκαταστήματα στις κεντρικές λεωφόρους. Ένα από τα πρώτα πράγματα που έκαναν οι Συντηρητικοί μετά την εκλογή τους, ήταν να καταργήσουν τα διατροφικά πρότυπα των σχολικών γευμάτων.
Από τότε και έπειτα η παχυσαρκία άρχισε να απογειώνεται, με βραδείς ρυθμούς στην αρχή, βέβαια, χωρίς να γίνει εύκολα αντιληπτή από τον κόσμο. Η δεκαετία του ’80 ήταν ούτως ή άλλως η δεκαετία του άκρατου υλισμού και των fast food που ταίριαζε απόλυτα με τον ανταγωνιστικό τρόπο ζωής. Η Θάτσερ λάτρευε τα McDonald’s και τα επισκέφτηκε και πάλι το 1989, στην 10η επέτειό της ως πρωθυπουργός.
Αυτή τη φορά, όμως, η εταιρεία βρισκόταν υπό συνεχείς πιέσεις από διάφορες ομάδες – περιβαλλοντικές, αντικαπιταλιστικές, για τα δικαιώματα των ζώων και συνδικάτα. Μια ομάδα τα συνδύασε όλα αυτά σε μια δυναμική καμπάνια: αυτή η ομάδα ήταν η London Greenpeace. Η συγκεκριμένη ομάδα, που δεν είχε καμία σχέση με την γνωστή Greenpeace, ήταν, όπως δηλώνει και το όνομά της, μια ομάδα ανθρώπων από το Λονδίνο που αγωνίζονταν για την ριζοσπαστική κοινωνική αλλαγή.
Αν και αρχικά ασχολήθηκε με αντιπυρηνικές και φιλειρηνικές καμπάνιες, από τη δεκαετία του ’80 ήταν κομμάτι του ανερχόμενου κινήματος της απελευθέρωσης των ζώων και του πράσινου αναρχισμού. Το 1985 η ομάδα ξεκίνησε την εκτύπωση και διανομή φυλλαδίων και αφισών anti-MuckDonald’s και κάλεσε ως ημέρα δράσης την 16η Οκτωβρίου – την Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής.
Εν τω μεταξύ, το γεγονός ότι τα κεντρικά γραφεία της εταιρείας –ένα τερατώδες οικοδόμημα στολισμένο με χρυσές αψίδες, που είχαν μέσα ακόμα και «πανεπιστήμιο Χάμπεργκερ»– είχαν κάνει την εμφάνισή τους στον Finchley Road, ακριβώς δίπλα από τον σταθμό του μετρό, δεν πέρασε απαρατήρητο. Τον ίδιο χρόνο που έγινε η πρώτη μέρα δράσης ενάντια στα McDonald’s, δύο νεαροί από το στρατόπεδο της απελευθέρωσης των ζώων προσπάθησαν να βάλουν φωτιά στο κτίριο αλλά συνελήφθησαν. Φυλακίστηκαν και οι δύο.
Ύστερα από δύο χρόνια, η London Greenpeace αποφάσισε να επικεντρώσει τις δράσεις που έκανε την Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής στα κεντρικά γραφεία των McDonald’s. Με το πέρασμα των χρόνων πραγματοποιήθηκαν πολλές διαμαρτυρίες, ενώ παίχτηκε ακόμα και ένα θέατρο δρόμου όπου ένας σωσίας του Ronald McDonald έσφαζε μια ψεύτικη αγελάδα μπροστά στους περαστικούς.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, ο Sid Nicholson, επικεφαλής της ασφάλειας των McDonald’s, εθεάθη να παρακολουθεί τη διαμαρτυρία μαζί με έναν αστυνομικό του Ειδικού Τμήματος. Αυτός ο μπάτσος ήταν γνωστός για τη στοχοποίηση διαδηλωτών από το κίνημα για τα δικαιώματα των ζώων και αναμφίβολα σύλλεγε λεπτομέρειες για τους ανθρώπους που διαδήλωναν εναντίον του κολοσσού των μπέργκερ.
Ύστερα από έναν περίπου χρόνο, έγινε μήνυση σε πέντε ακτιβιστές της London Greenpeace για συκοφαντική δυσφήμιση. Σύντομα γνωστοποιήθηκε ότι τα McDonald’s είχαν βάλει κατασκόπους μέσα στην ομάδα για να συλλέξουν πληροφορίες σχετικά με τους ακτιβιστές, αλλά μόνο πολύ αργότερα, κατά τη διάρκεια της δίκης McLibel, αποκαλύφθηκε ότι τα McDonald’s και το Ειδικό Τμήμα είχαν ανταλλάξει πληροφορίες γι’ αυτούς. Η Helen Steel και ο Dave Morris μήνυσαν την αστυνομία και πήραν 10.000 λίρες ο καθένας με εξωδικαστική συμφωνία.
Αυτό όμως ήταν μόνο η αρχή: Το 2011 ήταν η χρονιά που αποκαλύφθηκε το μέγεθος της διείσδυσης των ασφαλιτών σε αυτή τη μικρή αναρχική κοινότητα. Δύο κατάσκοποι, από μια κορυφαία μυστική μονάδα του Ειδικού Τμήματος, που ονομάζεται Ειδική Ομάδα Διαδηλώσεων, ήταν ενεργά μέλη του κινήματος από το 1984 έως το 1992. Μάλιστα, ένας από αυτούς, ο Robert Lambert, είχε γράψει μέρος του κειμένου «What’s Wrong With McDonald’s», το οποίο ήταν και η αιτία της μήνυσης για συκοφαντική δυσφήμιση. Ο διάδοχός του, ο John Dines, όταν εκδόθηκαν τα εντάλματα ήταν ταμίας της ομάδας και συμμετείχε στις συζητήσεις μεταξύ των εναγομένων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι παρείχε πληροφορίες στην Scotland Yard.
Τρεις δεκαετίες μετά, είναι πλέον εμφανές πόσο σοβαρή απειλή αποτέλεσε το κίνημα ενάντια στα McDonald’s. Για την Θάτσερ και τους Συντηρητικούς, το Big Mac ήταν το ισχυρό σύμβολο της κοινωνίας που επιθυμούσαν να δημιουργήσουν – μιας κοινωνίας χωρίς συνδικάτα, με χαμηλές αμοιβές, με αναλώσιμους εργάτες, που προωθεί το κυνήγι πλουτισμού και εκθειάζει το πρότυπο ενός κακόγουστου καταναλωτισμού, ενώ συμπεριφέρεται στο περιβάλλον και στα ζώα ως εμπορεύματα.
Όποιος στεκόταν εμπόδιο στα σχέδιά τους αποτελούσε απειλή. Το ίδιο και αυτή η μικρή κοινότητα, που κατά ένα μεγάλο μέρος της αποτελούνταν από ανέργους, καταληψίες και περιθωριακούς. Υπήρξαν συζητήσεις στα υψηλότερα κλιμάκια σχετικά με το πώς πρέπει να αντιμετωπιστούν αυτοί οι «εγκληματίες», για το πώς να αφανιστεί ο κίνδυνος από την ρίζα. Ο Sid Nicholson –με τις διασυνδέσεις του στην αστυνομία– ήταν ο ιδανικός μεσάζοντας ανάμεσα στα Mc Donald’s και τη Scotland Yard.
Όταν το 1989 η Θάτσερ επισκέφθηκε πάλι τα McDonald’s, ήταν την ίδια στιγμή που τα στελέχη της αποφάσιζαν να αναλάβουν δράση. Μήπως είχε συμμετάσχει και στην απόφαση χρησιμοποίησης μυστικών αστυνομικών για να διεισδύσουν στην London Greenpeace; Αυτό δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε με βεβαιότητα, αλλά κάτι για το οποίο είμαστε βέβαιοι είναι η συνεργασία του κράτους και των McDonald’s για να φιμωθούν οι αντιδράσεις στο Big Mac – χωρίς όμως επιτυχία!